Bijzondere vrouwen aan de piano: Yvonne Lefébure

© foto: Marion Kalter - Yvonne Lefébure geeft pianoles

Yvonne Lefébure (1898-1986) was een passioneel temperament. Ze had heldere uitdagende ogen en blonde haren. Haar leerling Catherine Collard heeft het geweten. Toen Catherine in een Frans tv-programma de vedette dreigde te worden, trok Yvonne jaloers linea recta de aandacht naar zichzelf toe. Zij was de coryfee: de juiste verhoudingen moesten in acht genomen worden!

Pianopedagoge met meesterlijke leerlingen

Ook in haar pianospel gaf dat de doorslag. Daarom is ze zo’n wonderbaarlijke pianiste. De verhoudingen respecteren, de filosofie achter het stuk markeren maar toch in alle vrijheid genuanceerd spelen. Yvonne was nadrukkelijk aanwezig in het Franse culturele leven. Een Grande Dame! Als begenadigd pianopedagoge heeft ze tal van grote pianisten gevormd, Samson François, Catherine Collard, Michaël Levinas, Evelyne Crochet, Branka Musulin, Hélène Bosci, Imogen Cooper. Maar bovenal is ze de lerares van het genie Dino Lipatti geweest! Dat kan tellen. Tot haar 88ste is ze onvermoeibaar jong gebleven in dat dubbelleven: virtuose interpreet en ‘l’enseignement du piano’ en haar lessen waren gestructureerd volgens wat heden ‘masterclasses’ heet. Het waren vooral lessen in het leven, vol spiritualiteit en diepte naast de techniek op maat van iedere leerling gesneden.

Cortot voor en na

Dankzij Cortot is ze in de pianopedagogiek gerold. Na enkele jaren les bij Marguerite Long kwam ze op haar dertiende bij Alfred Cortot in het Conservatoire de Paris terecht, de mythische pianist die haar eigen onvervreemdbare talenten tot ontbolstering bracht. Na één jaar vond hij haar compleet, ze kreeg de 1er prix. Vervolgens studeerde ze er nog alle mogelijke muzikale vakken, van harmonie tot contrapunt en bleef privélessen bij Cortot volgen. Op haar 21ste vroeg Cortot haar als lerares in zijn Ecole Normale de Musique waar ze tot 1939 doceerde. Toen kwam het tot een breuk, Cortot koos voor het Vichy-regime, terwijl Yvonne samen met haar toekomstige man in 1940 op de vlucht sloeg naar het neutrale Spanje. Daar leerde ze Casals kennen. Na de oorlog doceerde ze aan het Conservatoire de Paris en na haar pensioen aan het Conservatoire Européen. Geboren in 1898 was ze de tijdgenote van Debussy en Ravel en doorleefde het hele impressionisme in de muziek. Ze stond in contact met bovengenoemden en ook Chabrier, Widor, Dukas, Emmanuel.

Het parelende Franse toucher

Ik hou erg van het spel van Lefébure, krachtig, vol vrouwelijke doortastendheid, helder en pakkend. Haar interpretaties zijn intelligent en doordacht maar met dat klare en parelende Franse spel, iedere noot krijgt zijn eigen gewicht en timbre. Er zijn nauwelijks geregistreerde concertopnamen van haar bekend. Lefébure vond het niet zo belangrijk de studio in te trekken en haar optredens namen een mindere plaats in. Nochtans getuigt iedereen ervan dat ze een vulkaan achter de piano was, een orkaan van emoties. Bekend zijn drie fameuze live uitvoeringen: met Casals in 1950 voor een Bach concerto, met Furtwängler in 1954 in Lugano voor het wonderbaarlijk klinkende Mozartconcert nr 20 KV 466, met Pierre Dervaux voor het concerto van Schumann, met Paul Paray voor Schumann en Ravel en Beethoven 4. Misschien heeft het er ook mee te maken dat ze een ontzettende plankenkoorts had! Ze heeft er vaak openlijk over gesproken, over de angst om de perfectie, de angst om haar luisteraars te ontgoochelen.

Nalatenschap op plaat en CD

Tien jaar voor haar dood heeft het kleine Franse label FY/Solstice haar ertoe kunnen overhalen toch de studio in te duiken voor een heritage. Hier zijn de interpretaties meer bezonken. We kunnen ons alleen maar voorstellen hoe haar vroegere slagvaardige interpretaties de luisteraars in zijn stoel vastbeitelden. Dat heeft een tiental platen opgeleverd. Maar natuurlijk blijft ze onovertroffen in de Franse pianomuziek van haar tijdgenoten m.n. vooral Debussy en Ravel. En haar pedagogische filmpjes op Youtube zijn ongeëvenaard van diepte, eigenzinnigheid, pedagogische intelligentie en vooral humor. Ze was een Grande Dame in alle opzichten.

De perfecte Mélisande van Debussy

Debussy had het nochtans anders met haar voor… Op haar dertiende werd ze als pianowonderkind op een avond aan Claude voorgesteld. Hij had echter geen interesse voor haar spel, keek haar lang en ingespannen aan, Yvonne, de spichtige adolescente met haar witblonde haren en verwarrende onschuld. Na een pauze vroeg hij toen alleen maar, of ze kon zingen. ‘Je zou een perfecte Mélisande voor mijn opera kunnen zijn,’ vertrouwde hij haar toe. Dixit Debussy, die voor een nieuwe opvoering op zoek was naar een zangeres voor de hoofdrol van zijn enige opera, Pelléas et Mélisande. Op zoek naar een kwijnende blonde schoonheid: het personage van een mysterieuze jonge vrouw die in de tragiek van de liefde het leven laat. Yvonne Lefébure vertelde de anekdote geregeld en kon er telkens smakelijk om lachen, hoe ze de gevierde componist van zijn stuk gebracht had.

Discografie

• FY/Solstice
  Couperin, Debussy, Roussel / Lefébure, FY/Solstice SOCD239. Released 15 September 2008

• EMI Classics
  Les Rarissimes de Lefébure: Bach, Mozart, Beethoven (2CD), EMI Classics 0094635187823. Released 2006

• FY/Solstice
  Yvonne Lefébure - Une Légende du Piano (24CD), Solstice SOCD321/44. Complete recordings 1951-1983. Released 18 November 2016

Yvonne Lefébure - Une Légende du Piano (24CD) box set